Ақтау қаласы аумағындағы жасыл-желектерден анықталған энтомологиялық нысан туралы
Маңғыстау облысы аумақтық инспекциясынына ҚР АШМ АӨК МИК «Республикалық фитосанитариялық диагностика және болжамдар әдістемелік орталығы» Республикалық мемлекеттік мекемесінің Маңғыстау облыстық филиалы 2021 жылы бекітілген жоспары бойынша жасыл-желектердегі зиянкестерді тексеру барысында Ақтау қаласы аумағында энтомологиялық нысан Сарт Сүгені – ( Сартский Усач) анықталды.
Сарт сүгені - Усачи Сартский (лат. Aeolesthes)
Сарт сүгені – Усачи Сартский Орта Азияда кең таралған. Онда ол көптеген ағаш түрлеріне, әсіресе қалалық жерлерде өсетін теректерге, шыбынға, жаңғақ жаңғағына және т. б. өте үлкен зиян келтіреді.
https://mang-tik.kz/kz/2019-02-15-12-27-42/213-a-tau-alasy-auma-ynda-y-zhasyl-zhelekterden-any-tal-an-entomologiyaly-nysan-turaly#sigFreeId15ca66cb3a
1-қоңыз; 2-личинка; 3-зақым
Қоңыздың ұзындығы 28-47 мм, қара сұр-қоңыр, элита да күміс шаштары бар.Сәуірдің аяғынан маусымның ортасына дейін қоңыздардың жылы. Аналықтар ағаш діңдерінің қабығындағы жарықтарда және ойпаттарда 1-3 жұмыртқа салады. Бір аналық барлығы 270-ге дейін жұмыртқа салады. Шығарылған дернәсілдер қабығының астынан шағып алады, алдымен қабықпен қоректенеді, содан кейін ағаш ағашына қатты тиетін орамдық өткелдер жасайды және дұрыс емес сопақ қуыстарға өтеді, қабықтың қабығы мен тығынына күрт кесіледі. Күзде дернәсілдер ағашқа терең еніп, сонда ұйықтайды, ал келесі жылы олар қозғалуды жалғастырады. Сарт Сүгені - Усачи Сартский сырты сау, әлі өміршең ағаштарға шабуыл жасайды және оларды біртіндеп өлімге әкеледі.Сарт Сүгенімен зақымдалған ағаштар техникалық қасиеттерін толығымен жоғалтады және оларды іскерлік ағаш алу үшін пайдалануға болмайды.
Қалалық ағаш екпелері ерекше қорғауды қажет етеді; оларға дұрыс агротехникалық күтімді ұйымдастыру, ағаштардың дамуын тежейтін факторларды жою қажет. Осы факторлардың бірі-ағаштарға зиянды жәндіктер, әсіресе ағаш зиянкестері келтіретін зиян.Ағаш зиянкестеріне қарсы күрес шараларын әзірлеу қолданбалы энтомологияның ең күрделі және қиын міндеттерінің бірі болып табылады, өйткені оларға химиялық заттардың әсер етуі қиын. Ағаш зиянкестерінің тобына орман және бау-бақша шаруашылығына үлкен зиян келтіретін мұртшалар, зерқоңыз, шыны ыдыстар, қабық жегіштер, лубоедалар мен заболонниктер жатады.
https://mang-tik.kz/kz/2019-02-15-12-27-42/213-a-tau-alasy-auma-ynda-y-zhasyl-zhelekterden-any-tal-an-entomologiyaly-nysan-turaly#sigFreeId5089b07d7e
Ақтау қаласы 4 «а» шағын ауданы «Ақбота» саябағындағы карантинге жатқызылған өсімдік өнімдерді ағаштардың энтомологиялық нысан сүгенімен (усачи) залалдануының әсерінен өсу қабілетінің төмендеуі мен жойылуы байқалуда.
Бұл энтомологиялық нысан: Карантин болмағанымен тез таралуы және залалдау дәрежесі қоршаған ортаға өте жоғары қауіпті.
Осыған байланысты, өсімдіктерді қорғау туралы заңына сәйкес Ақтау қалалық аумақтық инспекциясы және Ақтау қаласы әкімдігінің қызметкерлерімен бірлесіп энтомологиялық нысан: Сарт сүгенінің – Усачи Сартский карантин болмағанымен ары қалай таралмау және залалдау дәрежесінің өте қауіпті, қоршаған ортаға қоректенуі үшін бейімделгіштігін (полифаг) көрсете келіп, аталған жерге қысқа мерзім ішінде жою және дезинфекциялау іс-шаралары ұйымдастырылды.
https://mang-tik.kz/kz/2019-02-15-12-27-42/213-a-tau-alasy-auma-ynda-y-zhasyl-zhelekterden-any-tal-an-entomologiyaly-nysan-turaly#sigFreeIdde0d60fbee
Сондай-ақ, өсімдіктерді қорғау үшін оларға залал келтіретін ағзалар мен фитосанитариялық нормативтерді де білген абзал. ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің фитосаитарлық нормативтерді бекіту туралы бұйрығында «Аса қауіпті зиянды организмдер тізбесінде» өсімдіктер зиянкестеріне: үйірлі шегіртке тектестер (азиялық, мароккалық және итальяндық прус), зиянды бақашық, астықтың сұр көбелегі, гессен шыбыны, астық қоңыздары, мақта көбелегі, өрмекші, кене, саршұнақтар тышқан тәрізді кеміргіштер, колорадо қоңызы енеді, ал дәнді дақылдардың аурулары деп тат ауруы мен септориоз көрсетілген. Бұйрыққа қосымшаларда дәнді дақылдар егісіндегі басым арамшөп өсімдіктерінің түрлері менаса қауіпті зиянды организмдер бойынша фитосанитариялық нормативтер белгіленіп, арамшөп түрлерінің атаулары мен бір шаршы метрге зияндылық шегі және зиянды ағзалардың атауы, даму сатысы, дақылдың даму фазалары және зиянкестердің зияндылық шегі де көрсетілген.
Өсімдіктерді қорғау мемлекеттің азық-түлік қауіпсіздігімен тікелей байланысты болғандықтан да ауылшаруашылығындағы аса маңызды іс-шара болып саналады. Оны ұтымды ұйымдастыру үшін, ең алдымен, ел заңнамасында көзделген шаралар жүзеге асырылып, фитосанитариялық талаптар орындалуы керек.
Ағаш – адамның күнкөріс қарекеті мен рухани өмірде ерекше орын алатын табиғат нысаны. Айналамызға қарасақ, табиғат көркі – ағаш екенін көреміз. Ал адамдар осыны біле тұра жас ағаштарды отынға кеседі. Барлық ағашты отынға пайдалану үшін кесіп тастасақ, көктемде табиғат көріксіз болып тұрмай ма? Сондықтан ағаштың барлығын кеспей, оларға күтім жасау керек. Ағаштың бізге тигізер пайдасы өте көп. Жазда көлеңке, сая болады. Ағаш шаңнан, топырақтан, ыстықтан қорғайды. Ағаш болмаса таза оттегі бізге қайдан келеді? «Бір тал кессең, он тал ек» демей ме қазақ даналығы? Ағаш – табиғаттың ерекше жаратылған бір көркі. Соны ұмытпайық.
Табиғатты сүю мен аялауды қазірден бастағанымыз жөн. Табиғатты аялаған сайын адамның да жаны аяулы болады. Жаны таза, ниеті кіршіксіз жаратылысқа айналады. Демек, жанға шипа, көңілге медеу табар ортамызды неге сақтауға, аялауға тырыспасқа?!
Карантинге жатқызылған өнімдерді егумен айналысатын жеке және заңды тұлғалар.
Егерде Карантиндік нысандарда күдік анықталған жағдайда, дереу уәкілетті органға хабарласуыңыз сұралады.
ҚР АШМ АӨК МИК Маңғыстау облысы,
Ақтау қалалық аумақтық инспекциясы ММ-нің
басшысы Ж.А.Алашова
